Πώς πρέπει να ερμηνεύεται το άρθρο 99Α του Ποινικού Κώδικα
αναφορικά με την ενδεχόμενη διάπραξη του αδικήματος
της «ρητορικής μίσους»
Η ρητορική μίσους, όπως αναλύεται και ερμηνεύεται στα πλαίσια των αρχών σεβασμού και προάσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και θεμελιωδών ελευθεριών, είναι η ομιλία, ενέργεια ή πράξη η οποία προσβάλλει ένα άτομο ή μια ομάδα ατόμων, με βάση χαρακτηριστικά όπως το φύλο, την εθνοτική καταγωγή, τη θρησκεία, τη φυλή, την αναπηρία ή τον γενετήσιο προσανατολισμό. Η υποχρέωση για αποφυγή της ρητορικής μίσους επιβάλλεται από διεθνείς συμβάσεις οι οποίες έχουν κυρωθεί από την Κυπριακή Δημοκρατία και συνιστούν εθνική νομοθεσία, η οποία περιέλαβε πρόσθετα και το άρθρο 99Α του Ποινικού μας Κώδικα. Έτσι στο Διεθνές Σύμφωνο για τα Αστικά και Πολιτικά Δικαιώματα (International Covenant on Civil and Political Rights – ICCPR – Νόμος αρ. 14/69) αναφέρεται ότι, «Κάθε επίκληση εθvικoύ, φυλετικoύ ή θρησκευτικoύ μίσoυς, πoυ απoτελεί υπoκίvηση διακρίσεωv, εχθρότητας ή βίας απαγoρεύεται από τo vόμo». Στη Διεθνή Σύμβαση για την Κατάργηση Κάθε Μορφής Φυλετικών Διακρίσεων (ICERD 0 Νόμος αρ. 12/67 όπως τροποποιήθηκε) απαγορεύει κάθε υποκίνηση σε ρατσισμό. Τέλος, το άρθρο 99Α του Ποινικού Κώδικα έχει ως ακολούθως: «99Α. (1) Πρόσωπο το οποίο εκ προθέσεως, δημόσια και κατά τρόπο που έχει απειλητικό ή υβριστικό ή προσβλητικό χαρακτήρα προτρέπει σε ή υποκινεί, προφορικά ή διά του τύπου ή με γραπτά κείμενα ή εικονογραφήσεις ή με οποιοδήποτε άλλο τρόπο, βία ή μίσος που στρέφεται κατά ομάδας προσώπων ή μέλους ομάδας προσώπων που προσδιορίζονται βάσει του γενετήσιου προσανατολισμού τους ή της ταυτότητας φύλου τους, είναι ένοχο αδικήματος και, σε περίπτωση καταδίκης του, υπόκειται σε ποινή φυλάκισης που δεν υπερβαίνει τα τρία (3) χρόνια ή σε χρηματική ποινή που δεν υπερβαίνει τις πέντε χιλιάδες ευρώ (€5.000) ή και στις δύο αυτές ποινές.»
Περιπτώσεις ρητορικής μίσους έχουν εκδικαστεί από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων μέσα στο πλαίσιο που έχει προαναφερθεί, στις δε σχετικές αποφάσεις υπάρχει αναλυτική τεκμηρίωση της έννοιας του όρου «ρητορική μίσους», ιδιαίτερα σε σχέση με πρόσωπα ή ομάδες προσώπων που χαρακτηρίζονται από τον σεξουαλικό προσανατολισμό τους. Έτσι στην υπόθεση, VEJDELAND AND OTHERS v. SWEDEN (Application no. 1813/07) 9 February 2012 το ΕΔΑΔ τόνισε τα ακόλουθα:
- Moreover, the Court reiterates that inciting to hatred does not necessarily entail a call for an act of violence, or other criminal acts. Attacks on persons committed by insulting, holding up to ridicule or slandering specific groups of the population can be sufficient for the authorities to favour combating racist speech in the face of freedom of expression exercised in an irresponsible manner (see Féret v. Belgium, no. 15615/07, § 73, 16 July 2009). In this regard, the Court stresses that discrimination based on sexual orientation is as serious as discrimination based on “race, origin or colour” (see, inter alia, Smith and Grady v. the United Kingdom, nos. 33985/96 and 33986/96, § 97, ECHR 1999‑VI).
Φυσικά, οι αποφάσεις του ΕΔΑΔ αποτελούν δεσμευτική νομολογία για το σύστημα δικαίου της Κυπριακής Δημοκρατίας, με τους θεσμούς της πολιτείας να είναι υποχρεωμένοι να ερμηνεύουν επί μέρους γεγονότα στα πλαίσια της νομικής αντίληψης την οποία καθιερώνουν οι εν λόγω αποφάσεις του ΕΔΑΔ. Με αυτό τον τρόπο και αυτή τη δέσμευση είναι αναγκαίο να ερμηνεύεται το άρθρο 99Α του Ποινικού Κώδικα της χώρας μας.