Είναι καλά γνωστό ότι, ως αποτέλεσμα της τουρκικής επιδρομής κατά της Κυπριακής Δημοκρατίας τον Ιούλιο και Αύγουστο του 1974 και της σαφώς προσχεδιασμένης βάρβαρης σε όρια κτηνωδίας συμπεριφοράς των τουρκικών στρατευμάτων, περίπου 200.000 Ελληνοκύπριοι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια και τις περιουσίες τους στις περιοχές που καταλαμβάνονταν από τα τουρκικά στρατεύματα και να ζητήσουν καταφύγιο σε ασφαλέστερες, νοτιότερες περιοχές.
Παρά την άκρως απάνθρωπη συμπεριφορά των τουρκικών στρατευμάτων, την καταπίεση και τα εγκλήματα εναντίον τους, 12.300 Ελληνοκύπριοι επέλεξαν να παραμείνουν στις κατεχόμενες περιοχές της Κυπριακής Δημοκρατίας, προστατεύοντας τα σπίτια και τις περιουσίες τους και διασφαλίζοντας τη συνέχιση της μακραίωνης παρουσίας του ελληνικού στοιχείου στην κυπριακή γη χαρακτηριζόμενοι, καλώς ή κακώς, ως εγκλωβισμένοι.
Μετά το πέρας των στρατιωτικών επιχειρήσεων του 1974 οι τουρκικές κατοχικές δυνάμεις, συνεπικουρούμενες από την εξτρεμιστική μερίδα των Τουρκοκυπρίων της οποίας ηγείται ο φερόμενος ως ηγέτης της τουρκοκυπριακής κοινότητας, Ραούφ Ντενκτάς, εφάρμοσαν ένα συγκεκριμένο σχέδιο διωγμού των Ελληνοκυπρίων εγκλωβισμένων. Το σχέδιο αυτό εκινείτο και κινείται πάνω σε δυο βασικούς άξονες:
α) Απάνθρωπη μεταχείριση των εγκλωβισμένων από τις κατοχικές δυνάμεις και τους Τούρκους που παράνομα έχουν μεταφερθεί από την Τουρκία στις κατεχόμενες περιοχές της Κύπρου. Η μεταχείριση αυτή έφθανε συχνά στα όρια της εγκληματικής ενέργειας ή και τα υπερέβαινε.
β) Στέρηση της απόλαυσης από τους εγκλωβισμένους Ελληνοκυπρίους ουσιωδών αγαθών και δικαιωμάτων, μέχρι ακόμα και του αυτονόητου υπό οποιεσδήποτε περιστάσεις δικαιώματος της οικογενειακής επαφής.
Αποτέλεσμα της εγκληματικής συμπεριφοράς των τουρκικών κατοχικών δυνάμεων και της εφαρμογής από την τουρκική πλευρά πολιτικής συστηματικού διωγμού των Ελληνοκυπρίων, ήταν η σταδιακή φυγή τους από τη γη τους και η καταφυγή στις ελεύθερες περιοχές της Κυπριακής Δημοκρατίας. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι τον Ιούνιο του 1994 είχαν απομείνει μόνο 715 εγκλωβισμένοι στις κατεχόμενες περιοχές, κυρίως ηλικιωμένα άτομα.
Σήμερα ζουν στις κατεχόμενες από την Τουρκία περιοχές της Κύπρου λιγότεροι από 500 Ελληνοκύπριοι εγκλωβισμένοι και ο χρόνος έχει αναλάβει να ολοκληρώσει το σχέδιο της Τουρκίας, για πλήρη εξάλειψη κάθε ελληνοκυπριακής παρουσίας από την κατεχόμενη γη μας.
Η ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΤΗΣ ΤΡΙΤΗΣ ΒΙΕΝΝΗΣ
Ένα χρόνο μετά την τουρκική επιδρομή κατά της Κυπριακής Δημοκρατίας, στις αρχές Αυγούστου του 1975, και μετά τη διαπίστωση της πολιτικής της Τουρκίας για συνειδητή συστηματική αλλοίωση του δημογραφικού χαρακτήρα των κατεχομένων περιοχών της Κύπρου, επιτεύχθηκε υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών συμφωνία ανάμεσα στον τότε Ελληνοκύπριο διαπραγματευτή και σήμερα Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας, Γλαύκο Κληρίδη και τον Ραούφ Ντενκτάς από μέρους των κατοχικών στρατευμάτων, συμφωνία στη Βιέννη (γνωστή ως η συμφωνία της τρίτης Βιέννης) με το ακόλουθο περιεχόμενο:
- Θα επιτραπεί στους Τουρκοκυπρίους που βρίσκονται σήμερα στις νότιες (εννοεί τις ελεύθερες) περιοχές του νησιού, αν το επιθυμούν, να μεταβούν στις βόρειες (εννοεί τις κατεχόμενες) περιοχές μαζί με τα υπάρχοντά τους, στα πλαίσια οργανωμένου προγράμματος και με τη βοήθεια της ΟΥΝΦΙΚΥΠ.
- Ο κ. Ντενκτάς επιβεβαίωσε και συμφωνήθηκε ότι οι Ελληνοκύπριοι που βρίσκονται στο βορρά είναι ελεύθεροι να παραμείνουν και ότι θα τους δοθεί κάθε βοήθεια για κανονική (normal) διαβίωση, περιλαμβανομένων διευκολύνσεων για εκπαίδευση και για άσκηση της θρησκείας τους, καθώς επίσης ιατρικής φροντίδας από δικούς τους γιατρούς και ελευθερίας διακίνησης στο βορρά.
- Οι Ελληνοκύπριοι που βρίσκονται σήμερα στο βορρά οι οποίοι, μετά από έκφραση δικής τους βούλησης και χωρίς να έχουν υποβληθεί σε οποιοδήποτε είδος πίεσης, επιθυμούν να μετακινηθούν στο νότο θα είναι ελεύθεροι να το πράξουν.
- Η ΟΥΝΦΙΚΥΠ θα έχει ελεύθερη και κανονική πρόσβαση σε ελληνοκυπριακά χωριά και οικισμούς στο βορρά.
- Αναφορικά με την εφαρμογή της πιο πάνω συμφωνίας θα δοθεί προτεραιότητα στην επανένωση οικογενειών, η οποία σχετίζεται επίσης με τη μεταφορά στο βορρά αριθμού Ελληνοκυπρίων που βρίσκονται σήμερα στο νότο.
Είναι γνωστό ότι η συμφωνία της τρίτης Βιένης κάθε άλλο παρά εφαρμόστηκε ποτέ από την πλευρά των τουρκικών κατοχικών δυνάμεων, ενώ τηρήθηκε σχολαστικά από την Κυπριακή Δημοκρατία, με αποτέλεσμα να μεταφερθεί στα κατεχόμενα η συντριπτική πλειονότητα των Τουρκοκυπρίων. Η υποτιθέμενη ελεύθερη βούληση των Τουρκοκυπρίων για μετακίνηση στις κατεχόμενες περιοχές της Κύπρου είχε εκδηλωθεί μετά από ασφυκτικές βίεες πιέσεις από την τρομοκρατική τουρκοκυπριακή οργάνωση ΤΜΤ, της οποίας ο Ντενκτάς παραδέχθηκε ότι είναι ηγέτης. Θα πρέπει μάλιστα να σημειωθεί ότι σε αλλεπάλληλες δηλώσεις του ο Ντενκτάς είχε αναφερθεί στη συμφωνία της τρίτης Βιέννης χαρακτηρίζοντάς την ως “συμφωνία ανταλλαγής πληθυσμών”, χωρίς δυστυχώς ιδιαίτερες αντιδράσεις από την κυπριακή πολιτεία. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι κατά το 1975, χρονιά της υπογραφής της συμφωνίας, είχαν αναγκαστεί να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους 2.745 εγκλωβισμένοι ή ποσοστό 22%, ενώ κατά το 1976, χρονιά που αναμενόταν ότι θα είχε εφαρμοστεί η συμφωνία, εκδιώχθηκαν 5.449 εγκλωβισμένοι ή ποσοστό 57%.
ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ, ΜΑΖΙΚΗ ΠΑΡΑΒΙΑΣΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ
Σε εμπιστευτική έκθεση των Ηνωμένων Εθνών η οποία είχε ετοιμαστεί τον Απρίλη του 1994 και υποβληθεί στο Γενικό Γραμματέα του διεθνούς οργανισμού περιγράφονται οι απάνθρωπες συνθήκες κάτω από τις οποίες ζουν οι εγκλωβισμένοι Ελληνοκύπριοι στις κατεχόμενες από την Τουρκία περιοχές της Κύπρου και οι οποίες οδήγησαν στη δραματική μείωση του αριθμού τους. Στην έκθεση τονίζεται ότι,
“… οι Ελληνοκύπριοι της Καρπασίας αποτελούν σήμερα μια μικρή μειονότητα σε μια περιοχή της Κύπρου η οποία ήταν κάποτε σχεδόν αμιγώς ελληνοκυπριακή και υποβάλλονται σε μια πολιτική της οποίας ο τελικός σκοπός φαίνεται να κατευθύνεται προς την εξάλειψη της ελληνοκυπριακής κοινότητας από την Καρπασία”.
Στην πιο πάνω έκθεση γίνεται σαφής και αυστηρή αναφορά και στην προκλητικά αρνητική στάση των κατοχικών δυνάμεων έναντι της ειρηνευτικής δύναμης, παρά τα συμφωνηθέντα. Αναφέρεται λοιπόν στην έκθεση ότι η αποστολή της ΟΥΝΦΙΚΥΠ στην κατεχόμενη Κύπρο έχει στην πράξη, “… καταπιεστεί, εμποδιστεί και περιοριστεί” αναφορικά με την εφαρμογή και διαχείριση της συμφωνίας της τρίτης Βιέννης. Και η έκθεση καταλήγει με τα ακόλουθα:
“Αυτό είναι το αποτέλεσμα μιας σκόπιμης πολιτικής από πλευράς των “βορείων” αρχών. Αυτή η πολιτική είναι πρωταρχικά βασισμένη στον περιορισμό της ελεύθερης διακίνησης της ΟΥΝΦΙΚΥΠ και της πρόσβασης προς την ελληνοκυπριακή κοινότητα, είναι δε αντίθετη με τη συμφωνία της Βιέννης”.
Αντιπροσωπεία της γερμανικής οργάνωσης ASME HUMANITAS που επισκέφτηκε την Κύπρο τον Απρίλη του 1976 και είχε την ευκαιρία να εξετάσει τις συνθήκες διαβίωσης των ελληνοκυπρίων εγκλωβισμένων αναφέρει στην τελική της έκθεση τα ακόλουθα:
” Οι συνθήκες διαβίωσης των ελληνοκυπρίων στο βορρά είναι ιδιαίτερα καταπιεστικές, αφού αυτοί στερούνται των βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους. … Συγκεκριμμένα:
- Στερούνται της ελευθερίας διακίνησης.
- Ζουν κάτω από μόνιμη απειλή για τη ζωή και την περιουσία τους λόγω συνεχούς παρενόχλησής τους από τους έποικους και την ανυπαρξία προστασίας.
- Στερούνται δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και ικανοποιητικών διευκολύνσεων για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση.
- Στερούνται κατάλληλων ιατρικών υπηρεσιών.
- Δεν τους επιτρέπεται να καλιεργούν τα χωράφια τους ελεύθερα και σε πολλές περιπτώσεις καθόλου.
- Τα σπίτια των εγκλωβισμένων είναι συχνά στόχος κλοπών οι δε ίδιοι γίνονται αντικείμενο ξυλοδαρμών και απάνθρωπης μεταχείρισης.
Τα προβλήματα του πληθισμού που ζει στο βορρά γίνονται ακόμα μεγαλύτερα λόγω της συμπεριφοράς των Τούρκων εποίκων που έχουν εγκατασταθεί εκεί κατά χιλιάδες. Έχουν ληφθεί πολλές καταγγελίες για πολλά εγκλήματα και βαρβαρότητες που έχουν διαπραχθεί από Τούρκους έποικους εναντίον τόσο Ελληνοκυπρίων όσο και Τουρκοκυπρίων, χωρίς να έχουν τιμωρηθεί…”.
Είναι φανερό αλλά και αποδεδειγμένο ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα και οι θεμελιώδεις ελευθερίες τωμ Ελληνοκυπρίων εγκλωβισμένων καταπατούνται κατάφωρα, συστηματικά και μαζικά από τις τουρκικές κατοχικές δυνάμεις ή με την ανοχή και ίσως την υποκίνηση των κατοχικών αυτών δυνάμεων. Οι παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των εγκλωβισμένων μας έχουν πιστοποιηθεί και από την Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης, τόσο στην έκθεσή της της 10ης Ιουλίου 1976 όσο και στην έκθεση της 9ης Οκτωβρίου 1983. Συγκεκριμμένα η Επιτροπή έχει κάμει, με βάση την ενώπιόν της μαρτυρία, ευρήματα για-
Αφαίρεση περιουσιακών στοιχείων, λεηλασίες και καταστροφές σε βάρος των Ελληνοκυπρίων εγκλωβισμένων.
Δυσμενή διάκριση σε βάρος των εγκλωβισμένων, δεδομένου ότι οι πράξεις που παραβιάζουν την Ευρωπαϊκή Σύμβαση στρέφονταν αποκλειστικά εναντίον μελών της Ελληνοκυπριακής κοινότητας.
Εξετάζοντας τις αξιόπιστες μαρτυρίες και τις επώνυμες καταγγελίες που προέρχονται από τους Ελληνοκυπρίους εγκλωβισμένους, από Τουρκοκυπρίους και ξένους δημοσιογράφους και από εκπροσώπους διεθνών ανθρωπιστικών οργανώσεων, καταλήγουμε αβίαστα στο νομικά και πραγματικά τεκμηριωμένο συμπέρασμα ότι οι κατοχικές δυνάμεις παραβιάζουν κατάφωρα τα ακόλουθα ανθρώπινα δικαιώματα των εγκλωβισμένων μας:
- Δικαίωμα ζωής.
- Προστασία από βασανισμούς και απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση.
- Δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής, της κατοικίας και της αλληλογραφίας.
- Δικαίωμα ελεύθερης άσκησης της θρησκείας.
- Δικαίωμα εκπαίδευσης.
- Δικαίωμα ελεύθερης διακίνησης.
- Δικαίωμα απόκτησης και ελεύθερης διαχείρισης περιουσίας.
Ο περιορισμός μου στην απαρίθμηση αυτή δεν σημαίνει ότι εξαντλεί τις παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και θεμελιωδών ελευθεριών που διαπράττονται από τις τουρκικές κατοχικές δυνάμεις εναντίον των εγκλωβισμένων μας.
Η ΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ
Για εικοσιδύο τώρα χρόνια η κυπριακή Πολιτεία παρακολουθεί με μια ανεξήγητα παθητική στάση τη δραματική μείωση του αριθμού των Ελληνοκυπρίων που ζουν στις κατεχόμενες από την Τουρκία περιοχές της Κυπριακής Δημοκρατίας. Με παροιμιώδη παχυδερμία η Πολιτεία ακούει τις πληροφορίες και καταγγελίες για την απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση στην οποία υποβάλλονται οι εγκλωβισμένοι μας και, όχι μόνο δεν αντιδρά δυναμικά προς τις κατάλληλα προσφερόμενες κατευθύνσεις, αλλά δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που προσπαθεί να αποκρύψει την τραγική αλήθεια ακόμα και από τον κυπριακό λαό.
Η συμφωνία της τρίτης Βιέννης, αντί να αποτελεί έναν από τους βασικούς παράγοντες πολιτικής μας έναντι των όποιων ισχυρών πιέζουν για εφαρμογή απαράδεκτης λύσης στο κυπριακό, αντί να μετατραπεί σε όπλο πολιτικό έναντι των “ιδεών” των Ηνωμένων Εθνών, υπό την αιγίδα και στην παρουσία των οποίων είχε υπογραφεί, έχει υποβαθμιστεί από εμάς τους ίδιους και ανασύρεται από τα συρτάρια μόνο σε ομιλίες, κυρίως προεκλογικές.
Η στάση σιωπηρής αποδοχής ή έστω ανοχής από την πλευρά της κυπριακής Πολιτείας της συστηματικής και κατάφωρης παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και θεμελιωδών ελευθεριών των Ελληνοκυπρίων εγκλωβισμένων και η μη διεκδίκηση εφαρμογής της συμφωνίας της τρίτης Βιέννης έχει δημιουργήσει στους ξένους την εντύπωση ότι οι εγκλωβισμένοι μας είναι απλά “φιλοξενούμενοι” από το κατοχικό καθεστώς και επιλέγουν σιγά – σιγά να μετακινηθούν στις ελεύθερες περιοχές. Αυτή η ίδια πολιτική έχει δώσει το δικαίωμα στους ξένους (δυστυχώς και σε κάποιους “σώφρονες” δικούς μας) να θεωρούν την άρνηση της Ελένης Φωκά να υποκύψει στις εκβιαστικές πιέσεις του κατοχικού καθεστώτος ως ανοησία μιας φαντασιόπληκτης κυρίας.
Μπορεί κάποιος να δώσει μια σοβαρή και αξιοπρεπή απάντηση στο ερώτημα, γιατί η κυπριακή Πολιτεία δεν έχει προσφύγει για εικοσιδύο χρόνια στα κατάλληλα διεθνή σώματα για διεκδίκηση εφαρμογής της συμφωνίας της τρίτης Βιέννης; Ποια είναι η σημασία της υπογραφής της συμφωνίας αν δεν υπάρχει η διάθεση για διεκδίκηση της εφαρμογής της; Και πώς αναμένεται η οποιαδήποτε διαφοροποίηση της Τουρκικής αρνητικής στάσης στο θέμα των εγκλωβισμένων, αλλά και στα υπόλοιπα επιμέρους θέματα του κυπριακού, χωρίς να αισθάνεται την πίεση μιας δυναμικής και διεκδικητικής εξωτερικής πολιτικής από την πλευρά μας; Θεωρούμε πράγματι τους εαυτούς μας σοβαρούς όταν αναμένουμε από τις Ηνωμένες Πολιτείες και άλλες ισχυρές χώρες να ασκήσουν πιέσεις εναντίον της Τουρκίας, όταν εμείς οι ίδιοι δεν διεκδικούμε και μάλιστα έντονα τα ίδια τα δικαιώματά μας;
Έχω την άποψη ότι η κυπριακή Πολιτεία έχει συμβάλει με τη στάση της σε κάποιο βαθμό, μεγάλο ή μικρό, στο σταδιακό αλλά συστηματικό ξερίζωμα των Ελληνοκυπρίων εγκλωβισμένων από τα σπίτια, τις περιουσίες, τη γη τους. Έχω την πεποίθηση ότι μια χώρα, όσο μικρή και αδύναμη κι αν είναι, έχει καθήκον ιερό να διεκδικεί για το λαό της τα ελάχιστα δικαιώματα που αναγνωρίζονται και διασφαλίζονται από το διεθνές δίκαιο. Κι αν ακόμα αποτύχει στον αγώνα μιας τέτοιας διεκδίκησης, θα μπορεί να κοιτάζει ολόϊσια στα μάτια κάθε πολίτη της, γιατί τουλάχιστον έκαμε κάθε δυνατή προσπάθεια προς την ορθή κατεύθυνση.
Βέβαια, για να πάμε λίγο πιο βαθειά, η παρουσία χιλιάδων Ελληνοκυπρίων στις κατεχόμενες περιοχές της Κυπριακής Δημοκρατίας θα εμπόδιζε την πολιτική και εδαφική προετοιμασία για εφαρμογή διζωνικής ομοσπονδιακής λύσης στο κυπριακό. Θα εμπόδιζε ουσιαστικά την πολιτική της Τουρκίας για “ανταλλαγή πληθυσμών” και δημιουργία των προϋποθέσεων για επιβολή των τελικών της σχεδίων.
Αν εμείς έχουμε συμβάλει, εκούσια ή ακούσια, στην εφαρμογή των τουρκικών σχεδίων που οδηγούν αναπόφευκτα στην κατάλυση και διάλυση του κυπριακού κράτους, είμαστε άξιοι της όποιας τύχης μας!
Λευκωσία, 4 Μαρτίου 1997
Στέλιος Θεοδούλου,
Ανώτερος Δικηγόρος της Δημοκρατίας,
Πρόεδρος του Παγκυπρίου Συνδέσμου
για την Προάσπιση των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων