Η ανθρωπότητα αναμένει από μέρα σε μέρα το «χτύπημα εκδίκησης» των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, εναντίον «κράτους ή όργάνωσης ή προσώπου» που έχουν «σχεδιάσει ή εκτελέσει ή υποστηρίξει» την τρομοκρατική επίθεση στη Νέα Υόρκη και την Ουάσιγκτον, στις 11 Σεπτεμβρίου 2001.
Με πρωτοφανή σπουδή και χωρίς ενστάσεις το Συμβούλιο Ασφαλείας έσπευσε να χαρακτηρίσει την τρομοκρατική επίθεση ως «ενέργεια που συνιστά απειλή κατά της ειρήνης και ασφάλειας», παρέχοντας έτσι στις Ηνωμένες Πολιτείες το «νόμιμο» υπόβαθρο για στρατιωτική ενέργεια.
Το αμερικανικό Κογκρέσο έχει παραχωρήσει στον Πρόεδρο Μπους την αναγκαία έγκριση καθώς και τα κονδύλια, για υλοποίηση της ήδη ειλημμένης απόφασης για στρατιωτική δράση.
Ποιος θα είναι όμως ο στόχος της στρατιωτικής δράσης των Ηνωμένων Πολιτειών; Και ποιο αρμόδιο όργανο έχει, έστω εκ πρώτης όψεως, υποδείξει αυτό το στόχο ως ένοχο για το σχεδιασμό ή τη διάπραξη της μαζικής δολοφονίας στη Νέα Υόρκη και την Ουάσιγκτον; Είναι, σύμφωνα με τους κανόνες της διεθνούς νομιμότητας, ικανοποιητικό υπόβαθρο για μια στρατιωτική επίθεση εναντίον του εδάφους μιας χώρας το γεγονός ότι οι μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ έχουν «συνδέσει» την τρομοκρατική επίθεση με κάποιον Άραβα, ο οποίος φαίνεται να βρίσκεται στο Αφχανιστάν; Και αν πράγματι βρίσκεται στο Αφχανιστάν, αποτελεί αυτό έγκυρη αιτιολογία και δικαιολογία για επίθεση κατά του εδάφους της χώρας αυτής;
Το δίκαιο του πολέμου επιτρέπει, κάτω από προϋποθέσεις, στρατιωτικές ενέργειες αμυντικής φύσης. Το ίδιο και ο Χάρτης των Ηνωμένων Εθνών. Στην προκειμένη περίπτωση όμως οι ΗΠΑ δεν έχουν υποστεί επίθεση από οποιοδήποτε κράτος. Δεν υπάρχει συνεπώς ο νόμιμος στόχος εναντίον του οποίου θα μπορούσε να αιτιολογηθεί και δικαιολογηθεί οποιαδήποτε στρατιωτική επιχείρηση.
Με βάση όσα έχω αναφέρει, η ενδεχόμενη επίθεση των ΗΠΑ εναντίον του Αφχανιστάν ή οποιασδήποτε άλλης χώρας στερείται υπόβαθρου νομιμότητας και δυνατό να συνιστά το ιδιώνυμο κατά το διεθνές δίκαιο έγκλημα της επιδρομής (aggression).
Ανεξάρτητα όμως από την άποψή μου περί της νομιμότητας της αναμενόμενης στρατιωτικής επιχείρησης των ΗΠΑ, αξίζει να αναφερθώ στα πλαίσια μέσα στα οποία θα πρέπει να περιοριστεί μια τέτοια στρατιωτική επιχείρηση, σύμφωνα με την ίδια την αμερικανική νομοθεσία.
Σύμφωνα με τον αμερικανικό Νόμο περί Εγκλημάτων Πολέμου (War Crimes Act of 1996 – Title 18. United States Code, Section 2441), οποιοσδήποτε Αμερικανός, είτε πολίτης είτε μέλος των ενόπλων δυνάμεων των ΗΠΑ, διαπράττει έγκλημα πολέμου μέσα στις Ηνωμένες Πολιτείες ή έξω από αυτές, υπόκειται σε ποινή ισόβιας φυλάκισης και, αν από το διαπραχθέν έγκλημα πολέμου προκύψει θάνατος, στην ποινή του θανάτου.
Σην παράγραφο (c) του άρθρου 2441, προσδιορίζεται ως έγκλημα πολέμου για το οποίο απειλούνται οι εν λόγω ποινές οποιαδήποτε συμπεριφορά η οποία –
α. χαρακτηρίζεται ως σοβαρή παραβίαση των διεθνών συμβάσεων της Γενεύης, του 1949,
β. απαγορεύεται με βάση τα άρθρα 23, 25, 27 ή 28 του Παραρτήματος της Σύμβασης της Χάγης (IV), αναφορικά με το δίκαιο του πολέμου,
γ. συνιστά παραβίαση του άρθρου 3 των διεθνών Συμφώνων της Γενέυης, του 1949, σχετικά με τοπικές ένοπλες συρράξεις,
Μερικές από τις ενέργειες που συνιστούν έγκλημα πολέμου, σύμφωνα με τις διατάξεις του διεθνούς δικαίου στις οποίες παραπέμπει η αμερικανική νομοθεσία, είναι –
η εκούσια αφαίρεση από το άτομο του δικαιώματος για δίκαιη δίκη, η εκτεταμένη καταστροφή περιουσίας, η ύπουλη θανάτωση ή ο τραυματισμός προσώπων που ανήκουν στο εχθρικό κράτος ή τον εχθρικό στρατό, η χρήση όπλων ή υλικών που μπορεί να υπολογιστεί ότι θα προκαλέσουν αδικαιολόγητο ανθρώπινο πόνο, ο βομβαρδισμός, με οποιοδήποτε μέσο, πόλεων, χωριών, οικισμών ή κτιρίων τα οποία δεν διαθέτουν αμυντικά μέσα ή δεν χρησιμοποιούνται για στρατιωτικούς σκοπούς.
Η τρομοκρατική επίθεση εναντίον των ΗΠΑ καταδικάζεται χωρίς επιφύλαξη. Έχω όμως την ισχυρή άποψη ότι ένα συγκροτημένο σύγχρονο κράτος, υποκείμενο του διεθνούς δικαίου, είναι απαράδεκτο να «απαντήσει» σ’ αυτή την επίθεση με τη διάπραξη διεθνών εγκλημάτων ή την παραβίαση της διεθνούς έννομης τάξης.
Η ανθρωπότητα μπορεί να ελπίζει σε ένα καλύτερο μέλλον, αν επικρατήσουν επιτέλους για όλους οι αρχές του δικαίου και της νομιμότητας. Ας αναλογιστούν τις ευθύνες τους απέναντι στο μέλλον της ανθρωπότητας, τόσο οι Αμερικανοί, όσο και οι ηγέτες της Ευρώπης που έσπευσαν να συμπαραταχτούν και να υποστηρίξουν εκ προοιμίου μια έκνομη στρατιωτική περιπέτεια. Τουλάχιστον οι δεύτεροι διαθέτουν ή έπρεπε να διαθέτουν την πολιτική κουλτούρα που θα τους επέτρεπε να ενεργήσουν μέσα στα πλαίσια της διεθνούς νομιμότητας!
Λευκωσία, 16 Σεπτεμβρίου 2001
Στέλιος Θεοδούλου
Νομικός