Το πρόβλημα της παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και θεμελιωδών ελευθεριών ατόμων από αστυνομικά όργανα δεν είναι σίγουρα σημερινό φαινόμενο. Καταγγελίες πολιτών για κακοποίησή τους κατά το χρόνο της σύλληψης και, κυρίως, της κράτησης σε αστυνομικά κρατητήρια έχουν ακουστεί κατά καιρούς. Προσωπικά πιστεύω ότι οι περιπτώσεις που είδαν το φως της δημοσιότητας είναι ένα μικρό πο- σοστό στο σύνολο περιπτώσεων κακοποίησης πολιτών από την αστυνομία.
Αναμφίβολα η κατάσταση αυτή μόνο ως απαράδεκτη μπορεί να χαρακτηρισθεί. Δεν υπάρχει δικαιολογία οποιασδήποτε μορφής υπέρ της παραβίασης βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως ρητά τονίζεται και στο άρθρο 6 του Κώδικα Αρχών για την Προστασία του Ατόμου που Βρίσκεται υπό Κράτηση ή Φυλάκιση, που υιοθετήθηκε από τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών το Δεκέβρη του 1988.
Η Κυπριακή Δημοκρατία παρουσιάζεται στον διεθνή χώρο ως ιδιαίτερα ευαίσθητη σε θέματα σεβασμού και προάσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Το κράτος μας έχει υπογράψει όλες σχεδόν τις διεθνείς Συμβάσεις και τα Σύμφωνα και έχει υιοθετήσει όλες σχεδόν τις Διακηρύξεις, που αναφέρονται στην προστασία των δικαιωμάτων αυτών. Δεν αρκεί όμως η δηλωμένη πρόθεση. Επιβάλλεται και η πρα- κτική εφαρμογή αυτών των διακηρύξεων και συμβάσεων.
Κατά την άποψή μου, που έχω διαμορφώσει στα 17 χρόνια της ύπαρξης του Συνδέσμου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, η κακοποίηση πολιτών από την αστυνομία έχει τη βάση της σε δύο κύριους παράγοντες:
(α) Στη νοοτροπία που επικρατεί στην αστυνομία και που κληροδοτεί- ται από γενιά σε γενιά, ότι ο αστυνομικός ανακριτής κάνει καλά τη δουλειά του μόνον όταν χρησιμο- ποιεί βία. (Αποικιοκρατικό κατάλοιπο; Ίσως).
(β) Στην ανοχή που επιδεικνύεται, προκλητικά πολλές φορές, από την
προϊστάμενη διοικητική αρχή και το κράτος γενικότερα.
Οι πρόσφατες περιπτώσεις βασανισμού και κακοποίησης πολιτών από αστυ- νομικά όργανα, που βρίσκονται στο επίκεντρο της δημοσιότητας τις τελευταίες μέρες και οι αυξανόμενες καθημερινά πληροφορίες για ύπαρξη σωρείας τέτοιων περιπτώσεων κακοποίησης, αλλά και η υποτονική αντίδραση των αρμόδιων κρατικών υπηρεσιών, επιβεβαιώνουν την απαράδεκτη κατάσταση που επικρατεί στην Κυπριακή αστυνομία.
Έχει προβληθεί ο ισχυρισμός ότι τα επεισόδια κακοποίησης πολιτών είναι μεμο- νομένα και ότι δεν πρέπει να γενικεύεται το θέμα σε βάρος ολόκληρου του αστυνομικού σώματος. Η άποψή μου είναι ότι η κακοποίηση, σοβαρότερη ή ελαφρότερη, δεν αποτελεί την εξαίρεση αλλά, δυστυχώς, τον κανόνα στη συμπεριφορά των αστυνομικών ανακριτών. Θα έλεγα ότι η εξωφρενική αυτή κατάσταση αποτελεί κοινό μυστικό.
Η λύση του προβλήματος, αν βέβαια μπορεί να χαρακτηρισθεί απλά ως πρόβλη- μα, δεν είναι, κατά την άποψή μου, ιδιαίτερα δύσκολη. Υπό την προϋπόθεση φυσικά ότι το κράτος έχει την ειλικρινή βούληση να πατάξει με αποφασιστικότητα και συνέπεια την όποια παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων και θεμελιωδών ελευθεριών από λειτουργούς του.
Πρώτο λοιπόν στοιχείο, που θα σημάτοδοτήσει το τέλος της αστυνομικής βίας κατά των πολιτών είναι η έμπρακτη, αδιαμφισβήτητη, σταθερή και αδιάλυπτη, άμεση αντίδραση της Πολιτείας σε κάθε περίπτωση που υπάρχει η παραμικρή υποψία για εφαρμογή βίας από αστυνομικά όργανα σε βάρος πολιτών. Να τονίσω εδώ ότι μια τέτοια προσπάθεια θα αποδυναμωθεί σημαντικά αν ενεργοποιείται μόνο μετά από σχετική καταγγελία.
Η σύσταση ειδικής ανεξάρτητης επιτροπής για διερεύνηση περιπτώσεων κακοποίησης πολιτών θα βοηθήσει τα μέγιστα. Η σύνθεση, οι αρμοδιότητες και οι μηχανι- σμοί λειτουργίας της επιτροπής θα πρέπει βέβαια να είναι τέτοιοι, που να διασφαλί- ζουν την ορθή, ευέλικτη και απρόσκοπτη εργασία της.
Σημαντικά θα βοηθούσε εξάλλου και η προσθήκη στους αστυνομικούς κανονι- σμούς του ειδικού πειθαρχικού αδικήματος της κακοποίησης ατόμου, που βρίσκεται υπό σύλληψη ή κράτηση.
Βοηθητική θα είναι σίγουρα και η εισαγωγή στη νομοθεσία της υποχρέωσης του ποινικού Δικαστή, να εξετάζει σε βάθος και να λαμβάνει σοβαρά υπόψη παράπονα για κακοποίηση συλληφθέντος ή κρατούμενου, στο στάδιο της αίτησης για έκδοση ή ανανέωση διατάγματος κράτησης.
Για το χρονικό διάστημα μέχρι την υλοποίηση των θεσμικών μέτρων που προαναφέρονται, η διερεύνηση οποιασδήποτε περίπτωσης παραπόνου ή υποψίας για κακοποίηση ατόμου από αστυνομικά όργανα να ανατίθεται σε ποινικό ανακριτή και σε καμιά περίπτωση σε μέλη της αστυνομίας.
Το θέμα της παραβίασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων και θεμελιωδών ελευθεριών από εκτελεστικά όργανα του κράτους είναι πολύ σοβαρό και δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται ούτε με τη σιωπή, ούτε με ημίμετρα. Δεν πρέπει να διαφεύγει από τους αρμόδιους η απλή αλλά μεγάλη αλήθεια, ότι η συμπεριφορά της αστυνομίας προς τους πολίτες του κράτους αποτελεί μέτρο κρίσης του κράτους-δικαίου. Ως πολίτες της Κυπριακής Δημοκρατίας, απαιτούμε την πλήρη συμμόρφωση των λειτουργών της προς τις αρχές του σεβασμού και της προάσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και θεμελιωδών ελευθεριών. όχι επειδή βαδίζουμε για ένταξη στην Ευρώπη, αλλά γιατί θέλουμε το κράτος μας δημοκρατικό και ευνομούμενο.
Στέλιος Θεοδούλου,
Πρόεδρος Παγκύπριου Συνδέσμου
για την Προάσπιση των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων,
Ανώτερος Δικηγόρος της Δημοκρατίας.